عرض و طول بهشت
در قرآن و احاديث از طول بهشت ذكري به ميان نيامده است. اما راجع به عرض بهشت دو آيه به طور صريح سخن ميگويد:
1ـ وَ جَنَّةٍ عَرْضُها كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ:[1] و بهشتي كه عرض آن برابر عرض آسمان و ارض است.
در اين آيه چند نكته را بايد به دقت به ياد بسپاريم: الف: بديهي است كه مراد از لفظ «ارض» در آيه «مجموع محتواي آسمان اول» است. كه پيشتر بيان گرديد. ب: سطح كروي داراي عرض و طول نيست و به همين جهت لفظ عرض در مورد آن كافي بوده و كلمة طول در مورد آن به ميان نيامده است. ج: عرض بهشت به اندازه يك آسمان و ارض ميباشد. يعني اندرون كره بزرگ بهشت تنها يك آسمان است و ارض.
2ـ وَ جَنَّةٍ عَرْضُها كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ:[2] و بهشتي كه عرض آن بر آسمانها و ارض است.
در اين آيه لفظ «سموات» با صيغة جمع آمده است. آيا منافاتي ميان اين دو آيه وجود دارد؟ آيه اول از پايينترين بهشت سخن ميگويد كه عرض آن برابر با تنها يك آسمان و ارض است. و آيه دوم از بهشتهاي بالاتر بحث ميكند كه چندين آسمان و نيز ارض در درون كرة آن وجود دارد.
پايينترين بهشت موجود نيز پس از چندين قيامت (بعد از قيامتي كه در پيش روي جهان است) شامل چندين آسمان و ارض خواهد شد.[3]
از اين دو آيه مطلب ديگري نيز ميفهميم:
1ـ دلايلي كه قبلاً اقامه كرديم بر اينكه بهشت در آسمان است، يعني هر آسمان (به جز آسمان هفتم) در عين حال كه آسمان است، نسبت به آسمان بالاتر از خود، ارض است و همچنين در عين حال بهشت نيز هست، با اين دو آيه تأييد و تقويت ميشوند.[4]
2ـ در حادثة بزرگ نبأ عظيم تنها ارض (محتواي آسمان اول) دچار آن شده و آسمانها همچنان ثابت باقي خواهند ماند و متلاشي نميشوند.[5]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] آيه 21 سورة حديد.
[2] آيه 133 سوره آل عمران.
[3] تفسير اين دو آيه نيز يكي از مسائل اختلافي شديد ميان مفسران و نيز متكلمان بود.
ليكن با سبك گام به گامي كه در اين كتاب مشاهده ميكنيد و در اثر عدم توجه به اسرائيليات و سخنان غير اهل بيت (ع)، سيماي زيباي كلام خدا روشن ميشود.
[4] رجوع كنيد به شكل ترسيمي نمادي نقاشي شده.
[5] اين موضوع ادّله ديگر هم دارد. قرآن در آيات متعدد فرموده است كه بهشت «خالد» و جاويدان است. و اين مسئله در احاديث هم از مسلمات تلقي شده است. ليكن دو آيه را بايد در اين مبحث بررسي كرد:
الف: و نفخ في الصور فصعق من في السموات و من في الارض الاّ من شاء: و دميده ميشود در صور پس مدهوش ميشود آنكه در آسمانها و ارض است، مگر آنكه بخواهد ـ 68 زمرـ. .
ب: و يوم ينفخ في الصور قفرع من في السموات و من في الارض الاّ من شاء: و روزي دميده ميشود در صور پس ميترسد آنكه در آسمانها است و آنكه در ارض است، مگر آنكه خدا بخواهد.
از اين آيهها استفاده ميشود كه آن انفجار عظيم كه در ارض رخ خواهد داد، در آسمانها هم موجب دلهره و ترس شديد خواهد گرديد. اما اين به معناي اين نيست كه آسمانها هم متلاشي خواهند شد. شايد يادآوري دوباره مثال درخت و هويج و قشرهاي آنها در اينجا مفيد باشد.
